MMEGI WA SEIPONE
POLOKWANE: Ntle le ka polelo ya molomo, na maleme a Aforika bjalo ka Sesotho sa
Leboa /Sepedi, Xitsonga, Tshivenda le isiNdebele ke maleme a semmušo? Lefaseng ka
bophara, maleme a semmušo ke maleme a bohlokwa kudu ka ge ditiragalo, histori le
direkhoto tša ditšhaba di ngwalwa le go bolokwa ka maleme ao. Magareng ga tše dingwe,
maleme a semmušo a dirišwa go ngwala ditsebišo, ditaletšo, metsotso le dipego tša
dikopano. Gape maleme a semmušo a dirišwa go ngwala dikuranta, dimakasine, diproutšhara,
mangwaloditaba le ditokomane tše dingwe. Go feta fao maleme a semmušo a dirišwa go ruta
dithuto ka sekolong le go bolela le maloko a setšhaba, go boledišana le go ngangišana ka
ditaba ka maleme ao. Na leleme la ka, la gago le maleme a Maaforika ao a lego mo a dirišwa
go phethagatša mediro yeo e boletšwego fa?
Kgoro ya Dipapadi, Bokgabo le Setšo gammogo le Lekgotlatheramelao la Limpopo di be di
rapile kopano ya bakgathatema hotelengtsoko mo Polokwane ka Labobedi la 11 Dibokwane
2025 go boledišana ka morero wa go fetola Molao wa Maleme a Profense ya Limpopo.
Mmušo ke setheo sa go bopa, go fetiša le go šoma go ya ka melao. Šedi ya kopano e be e le
go thoma ka go lokiša molao wo wo e sa lego o fetišwa ka ngwaga wa 2000 gore batho ba be
molomo wa lehlabula ge ba bolela le go phethagatša merero ya go fapana ya maleme.
“Leleme le bohlokwa kudu. Maleme a na le bokgoni bja go kopanya goba go aroganya batho
a bile a na le bokgoni bja go hlahla tšwelopele le tlhabologo. Ge ke lebelela Molao wo, o
bolela ka rena re le ‘Profense ya Leboa’ esego ‘Limpopo’ bjalo ka ge re itseba gonabjale. Ye
ke e nngwe ya diphetogo tšeo di nyakegago. Ge re bolela ka taba ya go lekola Molao leswa,
re tlamegile go ba le leano la go dira tekolo yeo. Tekolo e swanetše go laetša gore na ke ka
lebaka la eng go le bohlokwa go phagamiša maleme a Maaforika. Go ya go nyakega tsebo le
kwešišo ya semolao le dipoledišano tša go tsenenela magareng ga bakgathatema. Go tla
nyakega gore go thalwe Molao o moswa wa semolao wo o arabago dinyakwa tša gonabjale
tša maleme. Molao o swanetše go laetša ditsela tšeo o yago go phethagatšwa ka gona le ka
fao phethagatšo ya wona e yago go lekolwa ka gona. Go swanetše go bewa nako yeo
phethagatšo ya Molao e yago go tsenywa tirišong ka yona,” gwa realo Profesa Martin Sebola
wa Yunibesithi ya Limpopo nakong ya ge a efa mantšu.
“Leleme ke sebetša seo se rwelego setšo, semoya le leago la batho. Karolo ya bothata bja
Molao wo re yago go o fetola ke gore go thoma go kgaolo 10, o bolela ka go hloma Komiti
ya Maleme ya Profense mme go fihla mafelelong o bolela ka mešomo le boikarabelo bja
komiti e bjalo. Go hloma komiti e bjalo ga se boikarabelo bja molao wo ka ge Molao wa
PanSALB o hlomile dikomiti tše dibjalo. Bakeng sa komiti e bjalo, Molao wo o be o
swanetše go phethagatša tšeo di bolelwago ke Molao wa Tirišo ya Maleme a Semmušo
(UOLA). Molao wo o be o swanetše go bolela ka karolo yeo dikgoro tša mmušo le
dimasepala di swanetšego go e bapala go phagamiša malementši ka gare ga mmušo, go
hlongwa ga diforamo tša maleme le tekolo ya tirišo ya maleme a,” gwa realo Ngk. Mushwana
yo e lego mofahlošimogolo Yunibesithing ya Afrika Borwa (UNISA).
“Taba e nngwe e bohlokwa yeo e swanetšego go tšwelela go Molao wo, ke phethagatšo ya
wona. Molao wo o swanetše go hlongwa ka tlase ga ditheo tša molao gomme o laetše thwii
tšeo ditheo tšeo di fapanego – dikgoro tša mmušo, dimasepala, Kgoro ya Dipapapadi,
Bokgabo le Setšo (DSAC) – di swanetšego go di dira go phethagatša Molao wo. Gape o
swanetše go laetša tšeo DSAC le PanSALB di swanetšego go di lekola ge di dira tekolo ya
phethagatšo ya Molao wo. Gape o ka laetša tsebo le bokgoni tšeo di nyakegago go
baphethagatši ba maleme. Molao wo o swanetše go phagamiša pharologanyo le kakaretšo
(diversity & inclusivity) mo profenseng ka go akaretša batho ba go se bone, ba go se kwe le
ba bangwe,” Ngaka Ratsikana Rammala wa Yunibesithi ya Limpopo a realo ge a lahlela
mantšu.
Go tseba mang? Mohlomongwe go fetolwa ga Molao wo go tla beya maleme a rena maemong a go ba
maleme a semmušo ao a dumago le go lora go ba wona.
