Ka Morago ga Dipeketsana
Mopresitente wa naga, Matamela Ramaphosa, mafelelong o saenetše molao wa go amoga naga ntle
le tefo go ba molao wo o ka tsenywago tirišong. Mekgatlo ya dipolitiki, kudu ya makgowa
bjalo ka Democratic Alliance (DA) le Freedom Front + (FF+) e ganana le molao wo gomme
e ikemišeditše go lwa ntwa ya mahlomahubedu le go ya kgorong ya tsheko go lwantšha
molao wo. Na wena o nagana eng ka molao wo le go saenelwa ga wona?
Ga go nyakege saense ya dirokhete go kwešiša gore makoloneale ge a etla mo nageng ye ka
dikepe, ga se a tla a rwele naga. Bakeng sa go rwala naga, makoloneale a tlile a rwele pebele
ya go re dira kunku-robala-dingwe-di-robete, dithunya, dipomo le dikhudušamaphelo tše
dingwe go tšeya naga ye ka boganka, ntwa le tšhollo ya madi. Makoloneale a phumphantše
bomakgolokhukhu le borakgolokhukhu’aka, ba gago le ba rena Maaforika ka moka, a tšeya
naga ye ka kgang ntle le tefo. Ga go makatše le gatee ge mekgatlo ye, yeo bontši bja maloko
a yona e lego mahlogedi a makoloneale a go re amoga naga ye ka kgang, a ganana le molao
wo ka gore ke bajalefa ba thoto yeo ya go tšewa ka tšhollo ya madi le boganka.
Ka lebaka la bojato le bojagobe bja makoloneale, ka morago ga go thopa naga ye ka marumo,
a ile a e arolelana le go e bitša ya wona. Dimilionemilione tša Maaforika ao e lego bona beng
ba naga ye, di ile tša katelwa go 13% ya bogolo bja naga fao di bego di katetšwe digaswa tšeo
go bego go thwe ke ‘dinagamagae’ (bantustans). Makoloneale a tšere 87% ya naga ye
gomme a tlogelela nna, wena le rena Maaforika ka moka 13% ya bogolo bja naga ye. Bogolo
bja naga ye – 87% – yeo e bopšago ke ditoropo, mafelo a diintaseteri le meepo, dipolasa tša
go tšweletša merogo e metala, dienywa, nama, mae le dijo tše dingwe ga e ka diatleng tša
beng ba naga eupša tša makoloneale. Re bolela ka mašoka a diphoofolo, mafelo a boeti ao a
kgorogelwago ke dimilionemilione tša batho ngwaga ka ngwaga a ka diatleng tša
makoloneale. Molao wa go amoga batho naga ntle le tefo o dira hlaologanyo kudu ka lebaka
la gore bogolo bja naga yeo e sego ka diatleng tša Maaforika, e tšerwe ka kgang ntle le tefo.
Go ba le naga, le ge go le bjalo, ke taba e tee eupša go fetola naga yeo motho a nago nayo go
ba lehumo le dikgoba tša mediro, gore e be lefelo la meepo le diintaseteri, go fetola naga yeo
go ba mafelo a tšweletšo ya merogo e metala, dienywa, nama, maswi le dijo tše dingwe tše
bohlokwa, ke taba e šele. Ditaba tša tšweletšo, thekišo le papatšo ke ditaba tša thuto le
tlhahlo. Batho ga ba belegwe ba kgona go tšweletša merogo e metala, dienywa le nama ya
mohutahuta. Batho ga ba belegwe ba kgona go tswadiša, go fepa le go hlokomela diphoofolo
tša naga bjalo ka ditau, ditlou, dikwena le tše dingwe. Tše ke dilo tšeo di rutwago ka dikolong
le go humana tlhahlo thwii ka diphoofolo tše ka go šoma ka tšona. Yeo e lego potšišo ke gore
na go na le lenaneo la go tsenelela le gona la go phatlalala la go hlahla Maaforika ka merero
yeo e fapanego ya temo?
Na Maaforika mo Aforika Borwa a na le lenaneo la go tsenenela la go hlahla Maaforika ka
makala a go fapana a temo – tšweletšo ya merogo e metalana, tšweletšo ya dienywa,
tšweletšo ya nama ya kgomo, ya kgogo, ya nku, ya kolobe, tlhapi le tše dingwe? Na
Maaforika a hlahlwa ka tlhokomelo ya diphoofolo tša naga, pabalelo ya tlhago le taolo ya
kgwebo ya temo? Ba bangwe ba re mo nageng ga go na mananeo a go kwagala a go hlahla
Maaforika ka makala a go fapana a temo. Bontši bja dijo bo tšweletšwa ke makgowa.
Molao wa go amoga batho naga ntle le tefo o kwagala bjalo ka molao wa sebete le
kgatelopele fela ge go se na mananeo a go kwagala a go hlahla Maaforika makaleng a go
fapana a temo, molao wo o na le bokgoni bja go bitša tlala le mohlako di le kgole.
