Ga ke tsebe gore na wena o kwešiša mantšu a ‘tšwelopele’ le ‘tlhabologo’ bjang. Go ba bangwe, kgonagalo ke e ntši ya gore ba bona mantšu a bjalo ka ao a bolelago selo se tee – bjalo ka mahlalosagongwe goba mahlalosetšagotee. Go ba bangwe, mantšu a a ka no ba a šupa dilo tše dintši tša go fapana. Mo poledišanong ya rena, a re tšeye ‘tšwelopele’ go ba diphetogo tšeo di diregago ditikologong tšeo batho ba phelago go tšona tšeo di dirago gore maphelo a bona a fetoge go ya bokaoneng’. A re e tšeye gore ‘tlhabologo’ ke diphetogo tšeo di diregago ka gare ga batho tšeo di dirago gore ba lebelele bophelo le batho ba bangwe ka mekgwa yeo e fapanego yeo nepokgolo ya yona e lego go boloka khutšo le šebešebe setšhabeng. Phapano magareng ga tšona ke gore mola tšwelopele e direga mafelong ao batho ba dulago go wona, tlhabologo yona e lebeletše seo se diregago ka gare ga batho.
Ba bangwe ba re, bjalo ka naga, Aforika Borwa e gatetše pele mo mengwageng e masometharo ya go feta ge e bapetšwa le pele ga 1994. Go agilwe ditsela tša sekontiri le maporogo mafelong a mantši ao di bego di se gona. Batho ba ikagetše goba ba agetšwe ke mmušo dintlo tše dikaone. Go agilwe dikolo, dipetlela le dikliniki tše diswa le go tšošološa tša kgale. Go agilwe diholo tša dikopano, mapatlelo a dipapadi le makgobapuku a maswa. Pele ga 1994, bontši bja mafelo a bodulo a bathobaso a be a aparetšwe ke leswiswi mme batho ba tshepile seedi sa ngwedi feela. Lehono mabone a kganya gohle mme le bošego go a sepelega. Ka mabone a go diriša maatla a letšatši, gohle e nyaka e le mosegare le ge e le bošego. Bontši bja batho bo humana meetse kgauswi le fao bo dulago. Go se swane le pele ga 1994 fao dikgokagano e bego e le bothata, mamohla mafarahlahla a megala a nyakile a aparela naga ka bophara le bopapetla. Diphetogo tše ka moka, le ge go le bjalo, ke tšeo di diregago ka ntle ga batho … di diregago mafelong le ditikologong tša gabobona. Maaka a dirang – ka mahlo tšwelopele ya naga ye e a bonala.
Go na le bao ba rego, ka mekgwa e mentši, naga ye ga se ya bona katlego e kaalo go merero ya tlhabologo fao tlhabologo e šupago diphetogo tšeo di diregago ka gare ga batho. Mo tlhabologo e šupa diphetogo go mekgwa yeo batho ba itebelelago le go lebelela ba bangwe, dilo tšeo batho ba di dumelago le tšeo ba gananago natšo, mekgwa yeo batho ba phelago le go phedišana ka gona. Le ge re sa tsebe maemo a bomenetša pele ga 1994, ba bantši ba dumela gore bomenetša le bohodu di ikepetše bobedi makaleng a mmušo le a praebete. Temokrasi, yeo e gatelelago taba ya ditokelo tša batho, e tlišitše moya wa go dira boithatelo, boganka le dikgaruru magareng ga batho. Bontši bja batho bo lla ka tlhokego ya tlhompho le tlhomphano, kwelobohloko, tirišano le botho magareng ga setšhaba. Botagwa le tšhomišompe ya diokobatši, di maemong a go hlobaetša fao le bana ba phonkgetšego ka gare ga tšona. Aforika Borwa e bonwa bjalo ka motsemošate wa dipolao fao batho ba bolawago letšatši ka letšatši. Ditiragalo tša tshotlo, go kata le go bolaya basadi le bana di thiba letšatši.
Ge re keteka mengwaga ye 30 ya temokrasi, re ka lebelela morago ra re naga ye e bile le tšwelopele go merero e mentši. Ka lehlakoreng le lengwe, naga ye e boetše morago go merero e mengwe ya tlhabologo. Ka gona, meketeko ya rena ga se boyo eupša mathomomayo a leeto le letelele la go buša botho le boikgantšho magareng ga batho.
