SAASTA
PRETORIA: Ka morago ga go kgwathwa ke bolwetši bja makgoloagwe bjo a bo feteditšwego sepetlela, Mbalenhle Mngcongo o ile a retologela go bohwa go fetleka tsebo ya dihlare tša setšo tšeo di ka kopanywago le saense ya dilo tše nnyanennyane /nanosaense (nanoscience) go šogana le ditlhotlo tša sebjalebjale tša maphelo.
Ka diphatišišo tša gagwe kua Yunibesithing ya Nelson Mandela, Mbalehle o tšweletša ditlhotli (filters) tše ditshehla tša go se tshwenye tikologo go kaonafatša mananeo a moya wa go hlweka maokelong ka nepo ya go fokotša phetetšo ya ditwatši le go kaonafatša tlhokomelo ya balwetši bao ba fetelwago ke malwetši gabonolo. Dikgapetlananano di bonwa bjalo ka tšeo di bolokegilego go tikologo ka go diriša mokgwa wa go ikgetha wa go kopanya silibera le mehlare ya kalafo. Boikgafo bja gagwe le tlholontshwa di dirile gore a fiwe maemo a mothopasefoka sa FameLab South Africa 2024 le monyetla wa go emela naga maemong a boditšhabatšhaba.
“Ke leboga monyetla wo kududuku! Diphatišišo tšeo re di dirago ke tša go hola batho gomme re swanetše go ba le bokgoni bja go ba botša ka tšona ka mokgwa wo ba tlago kwešiša. Ke tlhompho e kgolo go emela Aforika Borwa lefaseng le go tšeya lenaneo la rena la tsebo ya setšo re le beye kua le bonwago ke bohle. Ke fela pelo ya go emela Aforika Borwa sefaleng sa boditšhabatšhaba,” Mngcongo a realo.
Ka morago ga molokaloke wa diphadišano maemong a dilete magareng ga ditheo tšeo di itlhomilego pele tša diphatišišo, le tikologo ya mphete-ke-go-fete ya sekamakgaolakgang, Mngcongo o ile a tšwelela ka magetla ka godimo ga baphenkgišani ba 16 ba maemo a godimo go tlhafunya sefoka.
SAASTA e lakaleditše mahlatse Siphosethu Mgwili, go tšwa Yunibesithing ya Walter Sisulu, yo a humanego maemo a bobedi e bile e le mothopi wa boutu ya babogedi le Eduard Zehrt go tšwa Yunibesithing ya Stellenbosch, yo a humanego maemo a boraro ka mošomo wa bona wa go phadima. Seabe sa bona se humišitše phenkgišano diphadišanong. SAASTA e retile phihlelelo ya bona e botsele boikgafo bja bona go saense ya dikgokagano.
Mgwili ke moithuti wa Masters ka (physiology le Anatomy fao a lebišitšego šedi go tšweletšo ya ditho tša mmele tša maitirelo tšeo di ka dirišwago gantši (reusable prosthetic devices) tša bana. Go ba gona ka bontši ga ditho tše tša maitirelo (diatla, matsogo, maoto, bjbj) go tla thuša bontši bja bana go fihlelela didirišwa tše tša go kaonafatša Bophelo. Zehrt ka lehlakoreng le lengwe o diriša theknolotši ya diswantšho go nyakišiša bomenetša ka gare ga dijo ka go fapanya magareng ga dikgogo tša tlwaelo le dikgogo tša go hlakahlakana. Diphatišišo tša gagwe di tswalela sekgoba magareng ga saense le intaseteri go kgonthišetša bonnete bja dijo.
“Boutu ya babogedi ba go nna e bohlokwa kudu ka gore e ra gore ke fihleletše nepo ya ka ya go bolela saense le setšhaba. Ke kgonne go se anegela ditaba maemong a sona a kwešišo,” Mgwili a realo.
Ke ikwa ke šegofaditšwe mme ke thabetše gore ke tšere karolo go FameLab mme ke rata go eletša mang le mang go tšeya karolo. Ke kgahlilwe ke bohle bao ke kopanego nabo mom me ke ipotšiša gore na sa go latela e ya go bae ng,” gwa realo Zehrt.
Go SAASTA le FameLab, phenyo ya baithuti ba ga se phenyo ya bona ba nnoši bjalo ka batho eupša ke taetšo ya bohlokwa bja go dira gore saense e fihlelelege e be e kgahliše.
