Ye nngwe le ye nngwe ya ditiragalo tše tše dikgolo, e tla le mareo goba mantšu ao
a dirišwago go e hlalosa. Diphetogo tše di ama maleme goba polelo. Gore maleme a sepele le mabaka
ka go kgona go hlalosa dilo tša bjale, go bohlokwa gore leleme le phele le hlama mareo a maswa a go
sepelelana le mabaka. Nepokgolo ya kopano ya rena ya beke ka moka e nepilwe go kgonthišetša
mareo ao a hlamilwego a theknolotši pele a ka išwa go setšhaba gore se a diriše,” gwa realo Mokgadi
Mathole, yo e lego ‘Terminologist’(Mmamareo) go tšwa go Kgoro ya Bosetšhaba ya Dipapadi,
Bokgabo le Setšo (DSAC) nakong ya ge a boledišana le sehlopha sa ditsebi tša Sesotho sa Leboa /
Sepedi hotelengtsoko ka ntlenyana ga Polokwane ka Mošupologo wa 10 Mosegammanye 2023.
“Maleme ka moka a gola ka go adingwa mantšu go tšwa go maleme a mangwe ao a nago le mantšu
ao. Kokwane e bohlokwa yeo e re hlahlago ge re dira mareo, ke go re mareo a swanetše go bitšwa le
go ngwalwa ka mokgwa woo mantšu ao a tlwaetšego go bitšwa ka gona ge batho ba bolela ka mehla.
Le ge go le bohlokwa go tla ka mareo a maswa, taba e nngwe yeo re kwešišago gore re ka se kgone go
e phefa, ke go adingwa mantšu go tšwa go maleme a mangwe,” Mokgadi a realo ge a tšwela pele.
“Go adingwa mantšu go tšwa malemeng a mangwe ke ka fao maleme lefaseng a agilwego ka gona.
Bogolo bja Seisemane bo ithekgile godimo ga polelo ya Baroma ya Latin. O kopana le mantšu a go
swana le ‘labour’ go tšwa go ‘labora’, ‘agriculture’ go tšwa go ‘agricola’, ‘nature’ go tšwa go
‘natura’, bjalobjalo. A ke mantšu a Latin. Go thoma ka Seisemane sa kgale (old English), go ya go sa
nako ya magareng go fihla go seo se bitšwago Seisemane sa sebjalebjalwe (modern English), leleme
leo le agilwe ka go adingwa mantšu go tšwa go yona Latin le maleme a mangwe. Le rena ga go na ka
mokgwa o mongwe wo re ka dirago ntle le go adingwa mantšu go tšwa go maleme a mangwe ge re
rata go aga le go godiša segagaborena. Ge o adimilwe lentšu go tšwa go maleme a mangwe, lentšu leo
le fetoga karolo ya leleme la geno gomme ka go dira bjalo leleme la geno le a gola… le a katologa,”
gwa realo mahlwaadibona yo e lego mongwadi wa puku ya go tuma ya thutapolelo ya Segagešo,
Profesa Mogobo Nokaneng, yo e bego e le karolo ya sehlopha sa ditsebi.
“Mohlala wa kgauswiuswi wa ka fao leleme le agwago ka gona ke leleme la Afrikaans. Ka go
ikokotlela ka Seisemane, Afrikaans e agilwe go fihla maemong ao bjale e lego leleme la saense. Ge
Maisemane a re ‘sun’, ka Seburu ba no e fetola gannyane ba re ‘son’; ge Maisemane a re ‘make’, ka
Seburu ba re ‘maak’; ge Maisemane a re ‘news’, Maburu a re ‘nuus’ molato wa tšwa ka kgoro. Ka go
adibetša Seisemane le maleme a mangwe, Seburu se ikagile go ba leleme la sebjalebjale leo ka lona o
ka kgonago go bolela ka eng goba eng mo lefaseng. Ge re hlama mareo a maswa, go bohlokwa go
theeletša gore na batho ba reng ge ba bolela. Ge batho ba bitša sedirišwa ‘khomphyutha’ fela wena o
ngwala ka pukung o re ke ‘khomphutha’ goba ‘sebaledi’, dikgonagalo ke tša gore o tla ikhwetša o
nnoši o re sebaledi goba khomphutha mola batho ka moka ba bolela ka khomphyutha. Ge o botša
ngwana gore a go fe ‘sellathekeng’ e le gore gabotse o nyaka gore a go fe selefoune, ge a ka re na
sellathekeng se lla lethekeng la mang mola batho ba se swara ka diatla goba ba se lokela ka merabeng,
na o tla mo araba wa re ke ka lebaka la eng o re selefoune ke sellathekeng? O reng o sa no re ke
selefoune?” gwa botšiša Dr Maropeng Mojela, yo e lego rabadia yo a nago le mengwaga ya go feta 20
a laola sekgao sa go bopa dipukuntšu tša Sesotho sa Leboa / Sepedi.
Maloko a mangwe a sehlopha e be e le Dr Puleng Nkomo, Mna Maphuti Mabala, Dr Diphete Bopape,
Mna Masilo Manthata le setsebi sa theknolotši go tšwa sekolong sa Setotolwane (Hwiti), Mna Thabo
Komane.
