“Gabotse ngwaga wa Maaforika o na le dihla tše pedi – selemo le marega. Dihla tše dingwe tše tše pedi, lehlabula le seruthwane, ke dihla tša magareng tšeo di dirago mellwane magareng ga selemo le marega. Ngwaga wa Seaforika o thoma ka Phupu (Setemere) ge kgoši le ngaka ba thakgola lesolo la go tsoma phoofolo yeo e bitšwago kome. Se se šupa go thakgolwa ga ngwaga fao, ka morago ga gore kgoši le ngaka ba kopanye dihlogo le go goeletša gore peu e tšwele, e bago gore ngwaga o thomile. Ga a gona yo a ka thomago go lema pele kgoši e ntšha taelo ya gore peu e tšwele. Gonabjale maina a dikgwedi a šašarakane gomme ga a sepelelane le dika tšeo dikgwedi tša go fapana di bego di tsebega ka tšona,” gwa realo Mna Morwamogale Thamaga yo e lego mongwadi le setsebi sa ditaba tša leratadima.
“Kgwedi (ngwedi) e balama (dula) galesome (10) ka ngwaga. Gabotse ngwaga o be o swanetše go ba le dikgwedi tše lesome go sepelelana le kgwedi. Bagologolo ba be ba senkasenka dinaledi go akanya maemo a boso. Dinaledi tša go fapana – mahlapholane, kgogamašego, mphatlalatšane, dithutlwa, selemela, bjalobjalo. Ge ba bona magakgala, bagologolo ba be ba tseba gore marega a fihlile mme ka Mopitlo ba be ba tseba gore naka (yeo e bego e tsebega bjalo ka naledi ya phefo) e tla tšhuma. Naka e tšhuma dibjalo tše talana ka moka mme naga ya šala e sehlefetše,” gwa realo Dr LH Maduane ge a lahlela la gagwe. “Dibokwane (Febereware) ke kgwedi ya diboko tšeo di tshwenyago dibjalo mola Moranang (Aporele) e na le diboko tša diranang. Hlakola (Matšhe) ke kgwedi ya diila yeo ka yona go sa dirwego menyanya le meletlo mola Mosegamanye (Julae) le yona e le kgwedi ya diila yeo ka yona batho ba palegago manga,” a realo ge a tšwela pele.
“Maaforika ga a na matšatši a beke. Matšatši a beke ke a Baroma a go theelelwa / reelelwa ka badimo ba wona ba go fapana. Labone (Thursday) le reeletšwe ‘Thora’ yo e bego e le modimo wa dikgadima le ditladi. Go bjalo le go maina a dikgwedi … a reeletšwe ka maina a badimo ba go fapana ba Baroma. Kgwedi ya ‘June’ (Phupu) e reeletšwe ‘Junius’ yo e bego e le modimo wa lenyalo le pelego. Go swana le Maafrika, Baroma ba be ba na le tšhupamabaka (khalentara) ya dikgwedi tše lesome. October (yeo e sepelelanago le octagon yeo e šupago selo sa mahlakore a robedi) e be e le kgwedi ya bona ya borobedi (8). Ngwaga wa Baroma o be o thoma ka ‘Martus’ (March/ Hlakola) yo e bego e le modimo wa ntwa. Ke nnete gore ngwaga wa Maaforika o thoma selemo ka kgwedi ya Lewedi (Setemere). Fela go a makatša ge ngwaga wa Baroma o swana le wa Maaforika ka go ba le dikgwedi tše 10 go sepelelana le ngwedi wo o balamago galesome ka ngwaga. Mola re dumelelana gore Hlakola ke kgwedi ya diila, go a makatša gore re reng re na le dikgwedi tše pedi (Dibokwane le Moranang) tšeo bobedi di bolelago ka diboko,” gwa realo Profesa Sekgothe Mokgoatšana ge a lahlela la gagwe.
Go na le tumelelano magareng ga maleme a gore ngwaga wa Maaforika o thoma selemo ka kgwedi ya Lewedi. Go na le tumelelano gore, bjalo ka Maaforika, re tšwa modung o tee … re selo setee … re batho batee. Maina a mangwe a dikgwedi a a swana go maleme a Sesotho sa Leboa / Sepedi, Xitsonga, Tshivenda le isiNdebele fela a šupa dikgwedi tša go fapana. Seo se šetšego ke diphatišišo tša go tswalanya maina a dikgwedi le dilo tšeo di diregago ditikologong le maphelong a Maaforika ka nepo ya go tla ka tšhupamabaka le maina a dikgwedi ao a dirago tlhaologanyo go rena bakeng sa go no šala dilo tša makoloneale a Bodikela ka mahlo a bofofu. Kgoro ya Dipapadi, Bokgabo le Setšo e ya go šalana morago le taba ye ka nepo ya go e dudiša ka marago a mabedi mafelelong.
